PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC TỪ 1-2 TUỔI
· Đạt
được 3 khả năng chính
· VớI trẻ
trong thời kì thực nghiệm thì cho trẻ thực sự làm thử mọi thứ
· Không
dùng từ cấm đoán mà rủ trẻ sang trò chơi khác
· Đồ chơi
phát triển kĩ năng
· Trò
chơi tìm châu báu phát triển trí năng
· Tạo môi
trường giàu ngôn ngữ
· Làm sao
để trẻ không bị nản chí trong thờI kì chí hướng
1)
Đạt
được 3 kỹ năng đáng chú ý
Đó là 1- Đi, 2- Nói, 3- Kỹ năng cầm nắm đồ đơn giản
Ban nghiên cứu giáo dục trẻ nhũ
nhi thuộc đại học Havard- Mỹ đã nghiên cứu nhiều trẻ em dưới 6 tuổi và biết
được rằng, các trẻ nhỏ có khả năng phát triển kỹ năng cao, là những trẻ trong
giai đoạn từ sau sinh 1 năm tới 3 năm (tức là độ tuổi từ 1 đến 3 tuổi), trong 2
năm đó,
· Trẻ đã
được lớn lên trong môi trường có nhiều va chạm, được tự do vận động cơ thể
(Giác quan và Vận động)
· trẻ được lớn lên trong môi trường dùng nhiều ngôn
ngữ (Nói),
chính 2 điểm a và b này là điểm
khác so với những trẻ em có khả năng phát triển kỹ năng thấp.
Những trẻ em kém phát triển kỹ
năng, thường là hàng ngày bị nhốt trong cũi, ngồi trên giường, không được vận
động cơ thể một cách tối đa. Trẻ phát triển mà thiếu vận động, hơn nữa, chính
vì thế mà lời nói gọi, hỏi, tác động lên chúng cũng ít đi.
Còn những trẻ em phát triển kỹ
năng cao, vào giai đoạn này, đã được vận động cơ thể một cách thoải mái, tối
đa. Đồng thời, tự bản thân trẻ cũng trải nghiệm bằng thân thể và tích lũy được
nhiều kĩ năng cơ bản, đơn giản song rất đa dạng.
Những trẻ em kém phát triển kỹ
năng, ngược lại, là những trẻ đã sống những ngày lặp đi lặp lại, không vận động
gì cả.
Trẻ sơ sinh được sinh ra cùng
với lòng ham tìm hiểu, muốn học thật nhiều từ môi trường xung quanh. Khả năng
vận động, khả năng ngôn ngữ, khả năng nhớ các kỹ năng giúp cho trẻ thỏa mãn
lòng ham tìm hiểu này.
Vì vậy, việc làm của cha mẹ là
phải giúp trẻ thỏa mãn lòng ham tìm hiểu này. Đây là công việc đầu tiên của
việc giáo dục- dạy- con. Nhiệm vụ của cha mẹ là chuẩn bị sẵn sàng một môi
trường trợ giúp để trẻ có thể phát triển tối đa nhiều khả năng ưu tú bẩm sinh
sẵn có từ khi trẻ được sinh ra đời.
Thế nhưng, những việc thường
thấy, lại ngược lại hoàn toàn. Lòng ham tìm hiểu mãnh liệt nơi trẻ nhỏ mãnh
liệt là vậy, mà sự nỗ lực của cha mẹ thông thường thường rất hạn chế.
Cha mẹ thông minh phải tìm cách
tránh rơi vào tình trạng đó mới được.
Việc đầu tiên, cha mẹ của trẻ
hơn 1 tuổi, là chuẩn bị tinh thần sẵn sàng cho bé được vận động tối đa.
Trẻ có trèo ra khỏi cũi của nó,
cũng không được la mắng! Nhìn thấy hành động của con, cho ngay đó là trẻ nghịch
ngợm, là mắng luôn, là dập tắt lòng ham tìm hiểu của trẻ, tức là thể hiện ngay
lòng phản kháng cho trẻ biết. Sự thất bại trong giáo dục trẻ bắt đầu từ
đây.
Điều quan trọng, là luôn phải
nghĩ rằng, làm thế nào để cho trẻ được tự do vận động. Cha mẹ cần có sự tôn
trọng những việc trẻ làm, và có thái độ trông nom bé khỏi bị nguy hiểm.
Cho trẻ ra chỗ rộng, cho trẻ đi
bộ cho thật thoải mái. Với trẻ nhớ được kỹ năng đi bộ, thì việc quan trọng nhất
là làm sao cho trẻ đi bộ hết mức có thể. Vào những ngày đẹp trời, dẫn trẻ ra
công viên, ra quảng trường, cho trẻ chơi thật là đã.
Rồi cho trẻ tập cầm đồ vật vừa
tay, giơ lên, hạ xuống, cầm ra chỗ được bảo... đó là những vận động rất tốt cho
trẻ.
2)
Với trẻ
trong thời kì thích làm thử thì cho trẻ thử làm mọi thứ
Thời kỳ từ 1 tuổi tới 1 tuổi 8
tháng ở trẻ nhỏ gọi là thời kỳ thích làm thử. Trong thời kỳ này, mọi hành động
của trẻ đều thể hiện sự thích làm thử đó. Trẻ thích được thử trải nghiệm với
trọng lượng, quĩ đạo, quán tính, độ nảy... những phương pháp trắc nghiệm vật
lý.
Phải cho trẻ được trải nghiệm
tối đa cái thú thích làm thử này.
Trẻ có cầm cái khăn trải bàn mà
kéo, cốc chén trên bàn rơi loảng xoảng, đổ vỡ cũng tuyệt nhiên không được mắng.
Vì đó là trẻ đang tìm ra “phát minh” mới của mình. Đó là việc hiểu ra với vật ở
xa, có thể kéo lại cho gần được; đó là hiện tượng đồ vật rơi từ trên cao xuống,
có cái vỡ tan, có cái nguyên lành...
Không được vì trẻ làm rơi vỡ
món đồ quí giá mà mắng trẻ gay gắt. Vì hành động của trẻ không phải là ác ý,
hành động đó cũng không phải thể hiện tính cách đổ đốn, nên tuyệt nhiên không
được mắng trẻ khi đó. Mà việc đáng làm là phải tìm chỗ nào đó cất cẩn thận những
món đồ quí giá đó thì hơn!
Hôm trước, có một người mẹ dẫn
đứa con 1 tuổi rưỡi tới hỏi về cách dạy trẻ. Trong khi tôi và người mẹ nói
chuyện, tôi đã đưa sẵn cho đứa trẻ món đồ chơi là time-shock. Cũng có trẻ độ
tuổi này, chơi mê mải hết công suất món đồ chơi đó. Nhưng với đứa trẻ này, có
vẻ như khó chơi với món đồ chơi đó.
Một lúc sau, đứa bé cầm cái đồ
chơi đó, bắt đầu ném văng hết các thanh gỗ của đồ chơi trên bàn đi. Thấy thế
người mẹ cuống quít hét lớn “Không được thế!”. Tôi nói với người mẹ “Không làm
gì phải nói không được với con thế. Trẻ con thời kỳ này đều thế, là thời kì
thích làm thử. Trẻ hành động vậy là vì nó có mục đích gì đó, đừng có cấm nó,
hoặc nói “không được thế” ngay! Mà hãy xem xem con làm gì đã!”.
Đứa bé ném hết sạch các thanh
gỗ trên bàn xuống đất rồi, nó tụt xuống khỏi ghế, nhặt nhạnh cho bằng hết các
thanh gỗ trên sàn nhà, để lên bàn, rồi lại trèo trở lại ghế ngồi, bắt đầu ném
từ trên bàn xuống đất.
Đứa bé rõ ràng đang hành động
một cách có mục đích. Có thể là một thực nghiệm về trọng lực, cũng có thể là
một phát minh ra một kiểu chơi mới. Tùy theo lực ném là mạnh hay yếu mà thanh
gỗ bay xa hay gần, đó là những điều trẻ trải nghiệm thấy, thấy vui với trò
đó.
Với kiểu chơi như vậy, trẻ học
được rất nhiều điều. Vì vậy, hãy quan sát kỹ hành động của trẻ thì hơn!
Hãy quan sát xem, hướng ném của
trẻ thế nào, trẻ cầm tay nào để ném, tay phải hay tay trái? tư thế ném của trẻ
có thay đổi qua từng lần ném không? độ mạnh yếu của mỗi lần ném có khác nhau
không?
Qua những cách chơi như vậy,
trẻ không chỉ có thêm trí tuệ, mà còn được thỏa mãn lòng thích tìm hiểu của mnh
sự tích cực khi được tiếp xúc với sự vật bên ngoài.
3)
Không
dùng từ cấm đoán mà rủ trẻ sang trò chơi khác
Nếu cha mẹ luôn luôn cấm đoán
“Không được thế này! Không được thế nọ” thì con trẻ sẽ ra sao?
Trẻ trở nên cực kì tiêu cực,
cái tính tự tin của trẻ không lớn lên được, khi trẻ lớn hơn chút, dễ mắc vào
các vấn đề phức tạp. Tức là, khi bị cấm đoán làm những việc trẻ muốn, trong
lòng trẻ nảy sinh tính phản kháng, khiến trẻ có cái tính nóng nảy hay cáu.
Nếu như trẻ kéo khăn trải bàn
làm rơi vỡ cốc chén, có lẽ trẻ sẽ làm lại việc đó lần nữa. Trẻ muốn biết xem
kết quả có giống như với lần trước không.
Khi đó, cha mẹ khéo léo cho trẻ
được thử nghiệm hiện tượng khác gần giống như thế. Trải một cái khăn trước mặt
trẻ, cho vài đồ chơi mà trẻ thích lên đó, quan sát xem trẻ định làm gì. Trẻ có
kéo cái khăn đó không? Có lẽ là có đấy!
Vậy thì, bỏ hết đồ chơi trên
khăn ra cho còn cái khăn không. Trẻ có kéo cái khăn không đó không? Lần đầu
tiên trẻ kéo, nhưng lần thứ hai thì có lẽ sẽ không kéo nữa đâu. Tức là khi đó,
trẻ đã học được điều gì đó về mối liên hệ giữa cái khăn và các món đồ chơi để
trên rồi.
Hoặc là, một ví dụ khác. Đặt
món đồ chơi mà trẻ thích lên ở một nơi mà trẻ với không tới. Để một cái gậy ở
chỗ trong tầm với của trẻ xem trẻ sẽ làm gì. Có lẽ là trẻ sẽ cầm cái gậy đó làm
dụng cụ để lấy món đồ chơi đấy!
Với trẻ đã đi vững, hãy thử làm
thử nghiệm sau đây. Để cái bánh cái kẹo ở một nơi hơi cao hơn trẻ một chút,
bênh cạnh đó đặt một cái sọt rác để có thể dùng làm bệ đứng lên nếu lật úp cái
sọt xuống. Trẻ có lật úp cái sọt rác xuống rồi đứng lên đó để với lấy bánh kẹo
chứ? Nếu trẻ làm được vậy, chứng tỏ trí tuệ của trẻ rất phát triển, khả năng tư
duy cũng rất giỏi đó!
Với thời kỳ đón nhận va chạm từ
bên ngoài là quan trọng, thì câu cấm đoán “không được thế” sẽ không giúp trẻ
khôn lớn được. Câu nói đó làm triệt tiêu tố chất trẻ em ghê gớm hơn tất thảy.
Câu nói “không được thế” chỉ
được dùng khi trẻ gần kề với nguy hiểm, hoặc trường hợp có ảnh hưởng tới việc
hình thành tính cách của trẻ mà thôi.
Khi muốn cấm trẻ làm một việc
nào đó, hãy tìm cách rủ trẻ sang một trò chơi khác thì hơn. Như vậy không hề có
tính cưỡng ép hay cấm đoán nào, khiến trẻ cũng thoải mái
4)
Đồ chơi
phát triển kĩ năng
Để kích thích kỹ năng phát
triển ở trẻ nhỏ, nên cho trẻ nhiều món đồ chơi, quan sát phản ứng của trẻ.
Đồ chơi có ý nghĩa vô cùng quan
trọng cho việc lớn lên của trẻ. Chính trong quá trình chơi đồ chơi, trí tuệ của
trẻ được làm tăng lên nhiều.
Tuy nhiên, có một vài điều phải
cực kỳ lưu ý. Thứ nhất, món đồ chơi cho trẻ chơi phải là món đồ mà từ đó trẻ có
được cái gì đó, phải học được cái gì từ việc chơi đồ chơi đó mới được. Thứ hai,
không cho trẻ chơi nhiều món đồ chơi cùng một lúc. Vì như vậy khiến trẻ không
tập trung vào một thứ được, trở nên đứa trẻ có tâm không tĩnh (luôn thấy bất
yên, không bình tĩnh). Thứ ba, việc chơi đồ chơi là việc trẻ chơi cùng với mẹ.
Chứ không phải chỉ đưa đồ chơi cho trẻ là xong, để trẻ muốn chơi thế nào thì
chơi, nếu vậy, trí não trẻ hoàn toàn không được gợi mở phát triển. Có mẹ ở bên,
mẹ đưa đồ chơi cho trẻ, quan sát phản ứng của trẻ xem sao. Cho trẻ ấn, đẩy, làm
rơi, lăn cho đồ chơi lăn lông lốc, thả cho trượt dốc, ném... vv... vv. Động tác
ném, cũng cho trẻ ném lúc bằng cả hai tay, lúc ném bằng tay trái, lúc ném bằng
tay phải. Đưa cho trẻ những món đồ chơi khác nhau, cái cứng, cái mềm, cái trơn
nhẵn, cái sần sùi, cái bằng phẳng, cái tròn vv... vv... Cũng cho trẻ thử cầm và
thả rơi lông chim, giấy vệ sinh xem sao.
Những lúc chơi với con trẻ,
đừng quên nói bằng lời các câu hội thoại với con. Lúc muốn con đưa đồ chơi cho
mẹ, mẹ hãy nói “Cho mẹ xin nào!” và mẹ chìa tay ra xin, khi con đưa cho rồi thì
mẹ nói “Mẹ xin”. Lần này thì làm ngược lại, mẹ đưa cho con đồ thì dạy con nói
“Cho con xin”, con cầm được rồi thì dạy con nói “Con xin mẹ ạ”.
Khi đi tắm, hãy cho trẻ chơi
nghịch nước. Bóng, miếng gỗ, hòn đá... cho bé thả vào bồn xem sao. Miếng mút
xốp, đồ vật bằng nhựa vv... vv... cũng là những đồ vật nên cho bé chơi khi đi
tắm. Đó là cách làm thỏa mãn tính thích làm thử ở trẻ. Được dạy và chơi như
vậy, trẻ sẽ có lòng ham hiểu biết, thích tìm hiểu sự vật hiện tượng quanh mình
một cách sâu sắc.
Cho trẻ chơi đồ chơi là những
chiếc xe ô tô đồ chơi, hãy cho trẻ thử cho xe chạy trên đường bằng, chạy trên
đường dốc lên, dốc xuống... Cùng con tìm hiểu độ bon của xe chạy khác nhau thế
nào khi chạy trên nền nhà cứng và khi chạy trên thảm êm.
Trong thời kỳ này, món đồ chơi
tốt cho trẻ có thể là những đồ như sau
Bộ cốc lồng nhau (cái to ở
trong, cái nhỏ ở ngoài, khoảng dăm bảy cái xếp lồng vào nhau). Cho trẻ cầm nắm
để nhận biết độ to nhỏ khác nhau giữa các cái cốc trong bộ. Cho trẻ tập xếp gọn
cả bộ lồng vào nhau. Từ đó trẻ học được các từ trong, ngoài, thấp, cao, trên,
dưới, to, nhỏ. Hộp puzzle cho vào từ trên, lấy ra từ dưới...
Bóng bay cũng là món đồ chơi hay. Màu của bóng bay thay đổi tùy thuộc vào lượng không khí được thổi vào trong bóng, hay lực hấp dẫn... Tuy nhiên, nếu bóng vỡ thì nguy hiểm, nên khi cho trẻ chơi bóng bay, cha mẹ phải ở gần cạnh trẻ mới được, trông cho bé khỏi nhặt mảnh bóng bay vỡ cho vào mồm nhai hay ngậm nhấm thì độc và nguy hiểm.
Bóng bay cũng là món đồ chơi hay. Màu của bóng bay thay đổi tùy thuộc vào lượng không khí được thổi vào trong bóng, hay lực hấp dẫn... Tuy nhiên, nếu bóng vỡ thì nguy hiểm, nên khi cho trẻ chơi bóng bay, cha mẹ phải ở gần cạnh trẻ mới được, trông cho bé khỏi nhặt mảnh bóng bay vỡ cho vào mồm nhai hay ngậm nhấm thì độc và nguy hiểm.
Búp bê, thú nhồi bông cũng là
món đồ chơi dạy cho trẻ về tính xã hội.
Bóng; Puting beads (hạt có thể
xâu chuỗi, có thể tháo rời), hay là hộp các tông lớn để trẻ chui vừa lọt vào
cũng là món đồ chơi tốt. Trẻ có thể làm nhà, có thể làm ô tô tàu điện từ bằng
cái hộp các tông đó đấy, rất thú vị.
Bậc thang cũng tốt. Mua cái ghế
gỗ 3 bậc người ta hay bán ở siêu thị, cho bé bước lên, bước xuống cũng tốt.
5)
Trò chơi
tìm châu báu phát triển trí năng
Trò chơi tìm châu báu- kể cả
giấu đồ vật trước mặt trẻ cũng được, rồi bảo trẻ đi tìm.
Trò chơi giấu và tìm đồ vật, là
cách dạy cho trẻ hiểu rằng, kể cả ở những nơi mà mắt không nhìn tới nơi cũng có
thể có đồ vật.
Cho thức ăn vào 1 trong 3 cái
bát. Trên mỗi miệng bát phủ một tờ giấy tissue, hay cái khăn ăn. Nhấc tờ giấy
ra khỏi miệng bát trong vòng 10 giây, rồi lại đậy lại, bảo trẻ đoán xem thức ăn
ở trong bát nào. Trẻ chơi tới khi nào hỏi là trả lời đúng ngay, thì đó là lúc
trí năng của trẻ đã phát triển rồi đó.
Cũng cho trẻ chơi trò bắt
chước. Cho trẻ bắt chước giống như cha mẹ làm. Mẹ lấy tay bịt mắt của mẹ lại,
bảo con cũng lấy tay tự bịt mắt con lại. Tiếp sau là mũi, là miệng, hay là kéo
dài tai ra.
Mẹ cầm bút chì để viết chữ. Con
cũng sẽ bắt chước phải không? Nếu như trẻ bắt chước được việc này, là trí năng
của trẻ đã phát triển rất cao rồi đó!
Hãy dẫn trẻ đi ra ngoài, cho
tiếp xúc với thế giới bên ngoài càng nhiều càng tốt. Để cho trí năng của trẻ
phát triển, đây là phương pháp tối ưu. Cũng nên cho trẻ được nhìn thấy những
bạn ở cùng độ tuổi. Dù không cần phải chơi với những bạn đó, nhưng đó là cách
nuôi dưỡng tính xã hội ở trẻ. Nên cho trẻ đi bộ ở ngoài hết khả năng có thể thì
hơn.
6)
Tạo môi
trường giàu ngôn ngữ
Vào thời kỳ này, khả năng hiểu
ngôn ngữ của trẻ phát triển cực kỳ tập trung. Các cơ quan vùng hàm, họng để
phát âm phát triển vượt trội, giúp trẻ đã có thể phân biệt và sử dụng âm tiết
một cách chính xác. Trẻ cũng có thể nói được những câu kết nối của 2, 3 từ liền
nhau.
Thời kỳ này mà còn cho trẻ ngậm
ti giả sẽ khiến cho các cơ quan vùng vòm họng để điều chỉnh âm tiếng không phát
triển, trẻ sẽ chậm biết nói, đây là điều cần hết sức lưu ý. Nên cho trẻ cai
sữa, cai ti giả trong khoảng từ 8 tháng tới 1 năm tuổi.
Ở cuối giai đoạn này, khả năng
bắt chước lời nói dần đi vào hoàn chỉnh. Khoảng 1 tuổi rưỡi, bé mới chỉ nói
được khoảng 4,50 từ đơn, nhưng khi tròn 2 tuổi trẻ sẽ nói được khoảng 300 từ.
Đương nhiên, khả năng hiểu lời mẹ nói cũng tiến bộ vượt trội, nhưng để được như
vậy, cần có sự trợ giúp của người mẹ.
Mỗi khi mẹ ở bên con, khi thay
quần áo cho con, khi ăn cơm, khi đi dạo... đều phải nói chuyện với con thật
nhiều.
Khi vào bồn tắm, cố gắng dạy
cho con biết các từ về cơ thể, như mắt, tai, mũi, mắt, tay, chân, đầu gối...
vv... Cũng tương tự vậy, hãy dạy cho con tên của càng nhiều đồ vật trong nhà
càng tốt.
Hãy duy trì cuốn sách từ lúc sơ
sinh 5,6 tháng đã cho trẻ xem.
Hãy làm một giá sách cho riêng
trẻ, trên đó xếp các cuốn sách đã mua cho trẻ lên đó. Khi đó, trẻ sẽ rút một
quyển trên giá xuống, đưa cho mẹ, đòi mẹ đọc cho, đúng không? Cha mẹ hãy đọc
cuốn đó, say sưa như đọc lần đầu, lặp đi lặp lại biết bao nhiêu lần cũng không
được tỏ ra chán nản với việc đó.
Thời kỳ này mà đọc thật nhiều
sách cho trẻ, sẽ là bí quyết để biến trẻ thành một người yêu thích sách. Đồng
thời trí tuệ của trẻ cũng vì thế mà tiến bộ không ngừng. Thời kỳ này, số lượng
từ mà trẻ nghe được càng nhiều thì khoảng sau sinh nhật 2 tuổi, trẻ sẽ có một
vốn từ cực kỳ phong phú.
Như trong chương 1 tôi đã trình
bày, có một sự hiểu lầm rất lớn về ngôn ngữ của trẻ thời kỳ này. Đó là cách suy
nghĩ rằng chả cần phải dạy trẻ từ ngữ gì mà tự nhiên tới lúc đó trẻ sẽ tự biết
nói.
Ví dụ, tiếng La tinh hiện nay
đang là ngôn ngữ bị diệt vong. Vì vậy, chỉ còn một số ít học giả còn nói được
lưu loát ngôn ngữ này. Nhưng ngày xưa, từ gã vô học tới nông dân bách tính ở
Rôm đều nói trôi chảy ngôn ngữ này được. Đến cả con trẻ 2,3 tuổi ở Rôm lúc đó
cũng dễ dàng nói hiểu cái thứ tiếng khó nghe này.
Khi đó nảy sinh quan điểm, cái
thần bí là ở chỗ, ngôn ngữ, không phải là thứ để học và nhớ, mà là cái thứ con
người buột ra từ bên trong cơ thể. Từ đó, nảy sinh tiếp một quan điểm sai lầm
cho rằng, việc giáo dục ngôn ngữ (dạy nói) không phải là việc của các cha xứ
nữa. Loài người tiến hóa theo quá trình tự nhiên. Ngôn ngữ của trẻ nhỏ không
phải bắt đầu từ việc nghe, mà học một cách tự nhiên từ môi trường bên
ngoài.
Thế nhưng, trong khi trẻ em ở
các nước đang phát triển chỉ học một số lượng ít ỏi từ ngữ, thì các trẻ em sống
trong môi trường văn hóa cao lại có thể sử dụng chính xác rất nhiều từ ngữ khó
gấp nhiều lần. Cái gọi là môi trường văn hóa cao, thực ra là để chỉ một môi
trường giàu ngôn ngữ.
Nhìn vào đây ta thấy, khả năng
ngôn ngữ của trẻ thực sự là tùy thuộc vào môi trường.
Các bậc cha mẹ cần phải hiểu
rằng, càng nhập dữ liệu vào đầu cho trẻ càng nhiều từ ngữ, thì lượng từ trẻ nói
ra được mới phong phú.
Học giả Chom Skii nói “Việc trẻ
nhỏ nhớ từ ngữ, cũng như việc người lớn học ngoại ngữ, không chỉ dựa vào kí ức
để nhớ. Từ ngữ lọt vào tai trẻ, nằm trong vùng tiềm thức, được phân tích, tổng
hợp bằng một bộ máy computer siêu tốc, quản lý theo sự việc và bật ra.”. Trước
đây, tôi đã đề cập tới việc, trẻ nhỏ sinh ra đã có sẵn một vùng ngôn ngữ bẩm
sinh. Năng lực tiềm tài nơi trẻ nhỏ mới chỉ được sử dụng chút ít, còn lại tới
gần 100% nên trẻ có thể tinh thông được với cả những từ rất khó. Người lớn đã
mất dần năng lực này, chỉ còn có thể sử dụng 5% đó thôi.
Chính vì vậy, khi khả tiềm tàng
còn tới gần như 100% này, phải tận dụng dạy cho trẻ được càng nhiều từ càng
tốt. Càng dạy nhiều từ ngữ cho trẻ, trí não của trẻ phát triển, thành một em bé
thông minh.
7)
Làm sao
để trẻ không bị nản chí trong giai đoạn có “chí”.
Người ta gọi giai đoạn từ khi
trẻ được 1 tuổi 8 tháng tới 2 tuổi là giai đoạn có “chí”. Thời gian này, trẻ
cho chúng ta thấy năng lực tư duy tuyệt vời. Đặc điểm của trẻ giai đoạn này là,
tách rời khỏi bố mẹ, tự lập, muốn tự thể hiện. Khả năng tư duy phát triển tốt,
trẻ rất có thể tự lập được.
Tính tự lập của trẻ ở giai đoạn
này hoàn toàn chưa phải giai đoạn chín muồi. Vẫn có trẻ còn chưa tốt nghiệp tã
giấy (tức là vẫn phải đóng tã giấy chứ chưa biết gọi). Tuy nhiên, đây là thời
kỳ chuyển tiếp, từ một em bé sơ sinh nằm cũi thành một đứa trẻ thích chơi ở
những nơi rộng rãi hơn. Chính vì thế, tổng hợp rất nhiều mặt lại, có thể nói,
sự trưởng thành nơi trẻ giai đoạn này là rất “mãnh liệt”.
Sức tư duy của trẻ phát triển
rất nhanh và mạnh mẽ, nhưng thông thường, tâm tính và lời nói của trẻ vẫn còn
chậm hơn nhiều.
Những việc nên làm cho trẻ giai
đoạn này là, tạo môi trường học tập cho trẻ, làm thế nào để trẻ được tự do vận
động hết mức có thể.
Trong giai đoạn này, trẻ vẫn
chưa điều khiển tốt tốc độ của các việc, kể cả ăn, nói, chạy, hay suy nghĩ. Ví
dụ việc chạy, tất nhiên là trẻ chạy có tiến bộ hơn trước rất nhiều rồi, nhưng
khi rẽ quẹo phải trái thì chưa giỏi. Hoặc là giống như các vận động viên chạy
thi cự li ngắn lao sầm vào giải lụa căng làm đích, trẻ chạy thì được, nhưng lúc
dừng lại bất ngờ thì chưa đứng khựng ngay lại được.
Vì vậy, việc quan trọng trong
giai đoạn này, là giúp trẻ không bị thối chí, nản chí.
Trẻ đã có thể nghĩ được ở trong
đầu rồi, nhưng thực tế lại không thực hiện được đúng như trẻ nghĩ. Do đó, trẻ
dễ nhụt lại.
Nếu trẻ biết là sức mình có
hạn, sẽ cho rằng mình ko có giá trị, yếu đuối, dễ tự ti.
Cha mẹ phải hết sức thận trọng
khi tỏ thái độ không thoải mái, hay mắng mỏ trẻ.
Những lưu ý đặc biệt đối với
trẻ giai đoạn này là cha mẹ hãy chơi cùng với con trẻ.
Lắng nghe trẻ nói, quan sát kỹ
hành động của trẻ. Nỗ lực tìm hiểu xem từ thái độ, hành động đó là trẻ muốn gì.
Đồ chơi tốt cho trẻ giai đoạn
này có thể chia làm 5 loại.
1- Thú nhồi bông. Trẻ có thể
bế, có thể sờ với cảm giác thích thú, luôn ở bên cạnh trẻ kể cả khi mẹ tắt đèn
đi ra khỏi phòng, tạo cảm giác yên tâm cho trẻ.
2- Đồ chơi kích thích trí tưởng
tượng. Như búp bê, nhà cho búp bê, gỗ xếp hình, cát, rối giật dây đơn giản.
3- Đồ chơi bắt chước người lớn.
Như bộ đồ hàng, xe tải, tàu điện, thành phố đồ chơi, nông trường đồ chơi...
4- Dụng cụ để vận động. Như xe
ba bánh, xích đu, cầu thang, cầu trượt, đệm nhảy lò xo, bóng.
5- Đồ chơi trợ giúp phát triển
trí tuệ. Như locking-tower, bộ xếp các đồ vật kích cỡ lớn nhỏ thành bộ,
time-shock, tranh ghép hình puzzle, xe tải lắp ghép... Kính lúp, nam châm...
Khi đưa trẻ tới công viên gần
nhà để chơi, cho bé dùng kính lúp và nam châm xem sao. Trẻ sẽ phát kiến ra được
nhiều điều lắm đấy!
·
Không
cho trẻ nghe nhiều tiếng máy, mà nói chuyện với trẻ càng nhiều càng tốt .
Tiếng máy ở đây là tiếng TV,
radio, băng cát sét, CD, video. Nếu mỗi ngày để trẻ nghe liên tiếp 5,6 tiếng
đồng hồ, trẻ sẽ quen với tiếng máy, sẽ không có phản ứng với tiếng người thực
một cách chính xác nữa. Không phải là tuyệt đối không cho trẻ nghe băng, CD,
nhưng cho trẻ nghe cả ngày thứ tiếng máy đó, sau này sẽ gặp rắc rối khi trẻ
giao tiếp thật với người thật. Ví dụ như không biết hội thoại với người khác,
hay nói lẩm bẩm một mình.
Để chữa những triệu chứng đó,
trước tiên là dừng ngay việc cho trẻ nghe nhiều tiếng máy lại, chính người mẹ
phải nói chuyện nhiều với con bằng giọng thật của mình, thật nhiều. Cũng qua
những câu chuyện, hội thoại giữa mẹ và con này, tình yêu thương của mẹ được
truyền tải nhiều nhất, con được mẹ công nhận, con có lòng tự tin, trẻ sẽ trưởng
thành hơn nhiều.
Việc quan trọng, là để cho trẻ
phát âm được nhiều. Sau đó là dạy bé nói đúng, phát âm chuẩn, lặp đi lặp lại.
Hãy nghĩ như là mình đang dạy cho trẻ bị khuyết tật não vậy. Dạy trẻ thật nhiều
từ ngữ phong phú, cho trẻ nói bật những từ ngữ đó thành tiếng, khen ngợi trẻ,
tạo cho trẻ lòng tự tin.
Một việc muốn các cha mẹ nên
biết, là ở những trẻ khuyết tật não hay 5 giác quan, thường các chức năng đó
không bằng được trẻ bình thường, nên các việc kích thích hoạt động như nói trên
lại càng cần thiết. Nhưng thực tế, bằng các biện pháp như nói trên, nhiều khả
năng trẻ khuyết tật cũng được phục hồi chức năng hơn cả ở trẻ bình thường.
Hơn nữa, kể cả trẻ bình thường
và trẻ khuyết tật, đến 1 tuổi rưỡi, cũng nên dạy chữ cho trẻ. Trẻ khuyết tật
cũng rất thích nhớ chữ, kể cả chữ Hán.
Thời kỳ này, việc nhớ chữ của
trẻ là do thị giác phát triển, cấu tạo của não có biến đổi, kỹ năng biến đổi.
Vì vậy mà trẻ bình thường trở thành thiên tài, trẻ khuyết tật cũng trưởng thành
như một trẻ bình thường hoặc hơn thế nữa.
Khi trẻ nhớ chữ, trong tế bào
não lượng phân tử kí ức RAN được tăng lên nhiều, khác hẳn với chất lượng não
của trẻ chưa biết chữ.
Chính vì thế, trong giai đoạn
này, hãy dạy cho trẻ biết chữ, biết đọc. Ví dụ như khi đang chơi, cho bé ghép
tranh với chữ phù hợp, miếng card vẽ tranh con chó ghép với miếng card ghi chữ
Chó, bảo bé nhặt card có ghi chữ Chó lên, đọc mẫu cho bé, cứ từng chút một như
vậy, dạy bé đọc nhiều từ lên.
Dạy bé hết chữ cái trong bảng
chữ cái. Nhớ hết bảng 50 âm chữ cái tiếng Nhật, bé có thể ghép vần của từ đơn
giản, đọc được những câu đơn giản.
Việc dạy và luyện tập cho trẻ,
nhớ là phải là công việc thực hiện hàng ngày, mỗi ngày một chút, lặp đi lặp lại
nhiều lần, thì trẻ nào cũng có thể nhớ được.
Cùng với việc đó, trẻ sẽ hiểu
được lòng yêu thương sâu sắc của mẹ dành cho mình, trẻ học được tính nhẫn
nại...
Nếu không biết nhìn tâm tính
con để lựa cho khéo, chắc chắn sẽ thất bại.
1)
Không nên bắt trẻ tập trung cho mỗi lần dạy- luyện trong thời
gian quá lâu/ lần. Hãy bắt đầu khoảng 2,3 phút/ lần đến khoảng 5 phút/ lần là
được. Dần dần trẻ thích trò chơi với chữ mới kéo dài thời gian dần ra. Nếu ép
quá, trẻ thành ra phản ứng tiêu cực với chữ.
2)
Chịu khó thay đổi cách dạy, cách chơi, không phải những trò vẫn
chơi đơn giản nhanh làm trẻ nhàm chán, mà thay đổi một chút cho phong phú.
No comments:
Post a Comment